Η ισημερία (equinox) είναι το αστρονομικό φαινόμενο, κατά το οποίο ο άξονας της γης ευθυγραμμίζεται παράλληλα και σε ορθή γωνία με τον άξονα του ηλίου. Στη συγκεκριμένη στιγμή ο Ήλιος βρίσκεται σε ευθεία με το κατακόρυφο ισημερινό της γης, με αποτέλεσμα η νύχτα και η ημέρα να έχουν ίση διάρκεια σε οποιοδήποτε σημείο της γήινης επιφάνειας.
Η ισημερία συμβαίνει δύο φορές τον χρόνο, γύρω στις 20 Μαρτίου (εαρινή ισημερία) και 22 Σεπτεμβρίου (φθινοπωρινή ισημερία) και σε αυτό το σημείο η παρέκκλιση του άξονα της γης είναι μηδενική προς τον ήλιο.Το όνομα ισημερία προέρχεται από τις ελληνικές λέξεις ίσος και ημέρα, ενώ το διεθνές αντίστοιχο όνομα, equinox, προέρχεται από το λατινικό aequus (ίσος) και nox (νύχτα), καθώς κατά την ισημερία, η νύκτα και η ημέρα έχουν περίπου το ίδιο χρονικό μήκος.
Που οφείλεται το φαινόμενο;
Το φαινόμενο οφείλεται στην περιφορά της γης γύρω από τον ήλιο και στην κλίση του άξονα περιστροφής της.Καθώς η γη περιφέρεται γύρω από τον ήλιο και επειδή ο άξονας περιστροφής της δεν είναι κάθετος στο επίπεδο περιφοράς η διάρκεια της ημέρας αλλάζει. Δύο φορές το χρόνο η γη βρίσκεται σε τέτοια θέση που οι ακτίνες του ήλιου πέφτουν εντελώς κάθετα στον ισημερινό.Η εναλλαγή των εποχών στη Γη δεν οφείλεται τόσο στην αυξομείωση της απόστασης από τον Ήλιο, όσο στο γεγονός ότι άξονας περιστροφής του πλανήτη έχει κλίση 23,4 μοιρών σε σχέση με το επίπεδο της περιφοράς του γύρω από τον Ήλιο.
Κατά την εναλλαγή των εποχών: την άνοιξη και το καλοκαίρι ο βόρειος γεωγραφικός πόλος είναι στραμμένος προς τον Ήλιο, ενώ το φθινόπωρο και το χειμώνα (του βορείου ημισφαιρίου στο οποίο ανήκουμε) ο ήλιος χάνεται από την περιοχή του βόρειου πόλου, ενώ ο νότιος πόλος λούζεται σε μόνιμη λιακάδα.
Δύο φορές το χρόνο, όμως, στην εαρινή όσο και τη φθινοπωρινή ισημερία, το επίπεδο του ισημερινού περνά ακριβώς από το κέντρο του Ήλιου, επιτρέποντας στο ηλιακό φως να φτάσει ταυτόχρονα στο βόρειο και το νότιο πόλο.
Επιπλέον, ο άξονας περιστροφής κοιτάει πάντα το ίδιο σημείο του ουρανού, τον λεγόμενο ουράνιο πόλο, ανεξάρτητα από την εποχή και το σημείο όπου βρίσκεται ο πλανήτης στο ταξίδι του γύρω από τον Ήλιο. Αυτό είναι εμφανές στην παρακάτω εικόνα:
Η ανατολή του ήλιου και η δύση υπολογίζονται στα διάφορα ημερολόγια σύμφωνα με τη χρονική στιγμή που θα εμφανιστεί η πρώτη ακτίνα του ήλιου και τη χρονική στιγμή που θα εξαφανιστεί και η τελευταία ακτίνα.
Αξίζει να σημειωθεί ότι αρκετά αρχαιοελληνικά ημερολόγια, ανάμεσά τους των Λακεδαιμονίων και των Μακεδόνων, είχαν ως αφετηρία (πρωτοχρονιά) τη φθινοπωρινή ισημερία.
Ονειρεύομαι ένα άγαλμα να κλαίει μες στην ομίχλη,
έναν φυλακισμένο να τραγουδά,
μια γυναίκα να μην κλέβει τα χρόνια της,
ένα παιδί που να μη ρωτά.
Το φθινόπωρο θα μαζέψω όλα τα φύλλα στην πόρτα μου
να γείρει η χαμένη ζωή μου.
«Τα Χειρόγραφα του Φθινοπώρου» Τάσος Λειβαδίτης
Αξίζει να σημειωθεί ότι αρκετά αρχαιοελληνικά ημερολόγια, ανάμεσά τους των Λακεδαιμονίων και των Μακεδόνων, είχαν ως αφετηρία (πρωτοχρονιά) τη φθινοπωρινή ισημερία.
Ονειρεύομαι ένα άγαλμα να κλαίει μες στην ομίχλη,
έναν φυλακισμένο να τραγουδά,
μια γυναίκα να μην κλέβει τα χρόνια της,
ένα παιδί που να μη ρωτά.
Το φθινόπωρο θα μαζέψω όλα τα φύλλα στην πόρτα μου
να γείρει η χαμένη ζωή μου.
«Τα Χειρόγραφα του Φθινοπώρου» Τάσος Λειβαδίτης